TRẦN KIÊM ĐOÀN
CHÚT TÂM SỰ THUYỀN NHÂN VƯỢT BIỂN
Chào mừng Hội Ngộ Thuyền Nhân của Hội
Đồng Hương Thừa Thiên - Huế 2019
Sao rơi cuối băi vội vàng,
Tóc mây khăn lệ tiễn chàng ra khơi
Hạt Cát

Mới đó mà đă 37 năm, tính
từ khi chúng tôi vượt biển, vượt biên giới hải phận Việt Nam sang Hồng
Kông, rồi tới Phi Luật Tân và đến Hoa Kỳ năm 1982. Từ 1975 đến 1995 có
khoảng 800.000 người Việt vượt biên ra khỏi nước bằng nhiều phương tiện
nhưng 95% là bằng ghe thuyền nên thế giới gọi họ là Thuyền Nhân (Boat
People). Con số biết được là những thuyền nhân c̣n sống sót lên bờ.
Nhưng số thuyền nhân đă vĩnh viễn nằm xuống giữa đường v́ nạn bị giết,
bị hải tặc, trộm cướp, giông băo, lạc đường, đói khát… khó biết được
chính xác là bao nhiêu nhưng hẳn nhiên là không nhỏ.
Tưởng đâu trang sử nhân sinh buồn đă xếp lại, không ngờ 42 năm sau, ngày
23 -10 - 2019, lại một h́nh thức “vượt biên” khác xẩy ra trước đôi mắt
kinh hoàng mở lớn của cả thế giới khi 39 người Việt Nam nhập cảng lậu
vào nước Anh bằng cách trốn trong thùng xe tải đông lạnh. Tất cả đều đă
chết trong t́nh trạng nghẹt thở và bi đông cứng. Tôi đă làm một bài thơ
nhan đề: Việt Nam Ơi… Khóc Những Niềm Đau:
http://trankiemdoan.net/tho/tho-sangtac/vietnamoi_khocnhungniemdau.html
Trích:
Cho đến một ngày tôi là Thuyền Nhân:
Vượt đại dương trên chiếc ghe nan đan bằng tre thiếu dầu sơn quết,
Trốn quê Mẹ giữa hai đầu sống chết.
Boat people! Nhân loại thốn tâm...
Bao nhiêu cánh hải âu đă găy.
Bao thân tàn ma dại vượt biên.
Bao thân xác tiêu diêu trong bụng cá,
Dưới đáy biển sâu,
Sóng ngùi chưa lặn,
Người về đâu,
Xương trắng vẫn c̣n.
Rồi nửa thế kỷ sau,
Cứ tưởng vạn niềm đau đă khép,
Từ quê người nghe tiếng vọng... lao xao:
“Có bao giờ quê hương ta đẹp như thế này đâu!”
Ai đă nói hăy cúi đầu tự hỏi:
“Nước bốn ngh́n năm có thời nào đến nỗi,
Quê Mẹ rốn ĺa sinh tử ra đi!”
Có bao giờ quê hương ta nghe lời nhắn Trà My,
(Hăm ba, tháng mười, hai không một chín):
“Con xin lỗi bố mẹ nhiều,
Con đường đi nước ngoài không thành.
Con đang chết v́ không thở được.”
Ba mươi chín mạng người chết trong thùng xe v́ không thở được:
Nhân loại rụng rời tiếng nói Việt Nam!
Chết đau thương như số phận mấy cùi hàng,
Không gian rộng thân phận người khép lại,
Việt Nam ơi... hăy khóc những niềm đau:
Quê hương ta có khi nào tức tưởi thế này đâu!
Thuyền Nhân trước nay thành “Thùng Nhân” Việt...
Boat People hoá thành “Load People”.
Xin cầu nguyện cho những linh hồn vừa khuất bóng.
Giải oan khiên nầy thức tỉnh tận lương tri,
Chết là hết, hết hận thù sướng khổ,
Nguyện sớm về yên nghỉ cơi an vi.
Và khi dịch sang tiếng Anh, tôi không biết gọi lớp người vượt biên bằng
thùng xe tải nầy là ǵ. Theo thông tin và báo cáo th́ hoạt động chở
người nhập cư lậu như thế nầy đă trở thành một thị trường kinh doanh
buôn người từ Việt Nam, Trung Quốc… đă chuyển lậu hàng trăm ngh́n người
từ mấy chục năm qua. Để cho có vần với “Boat People” trong khái niệm
Thuyền Nhân, tôi tạm dịch là “Load People” (là một khối lượng hàng hoa
chở trong xe tải). Khi chuyển qua tiếng Việt tôi phải dùng từ “Thùng
Nhân” v́ vừa diễn tả được là người chở trong thùng xe, vừa họp vần với
“Thuyền Nhân”. Nhà thơ Nguyễn Minh ở Modesto đă vui miệng đ̣i ghi từ
“Thùng Nhân” như một từ mới vào từ điển do tôi đặt ra…!
Có thể nói “Thuyền Nhân” là một hiện tượng có một không hai trong lịch
sử Việt Nam mà Huế là một tụ điểm ở tầm mức quốc gia. Bờ biển Việt Nam
dài 2.200 km nhưng bờ biển từ Cửa Việt đến Lăng Cô là nơi có hoạt động
vượt biên cao điểm nhất. Người dân ở các làng kế cận và ven biển có tỷ
số người vượt biên tới 93% dân số nói chung và 98% trong độ tuổi thanh
niên. Bởi vậy, hội Đồng Hương Thừa Thiên Huế Sacramento chọn chủ đề HỘI
NGỘ THUYỀN NHÂN cho buổi họp mặt mùa Thu năm nay, 2019, là một việc làm
rất có ư nghĩa về cả ba mặt văn hoá, xă hội và lịch sử.
Để “hâm nóng” một mảnh quá khứ của thực trạng tâm lư và hoàn cảnh vượt
biên, tôi đă viết trong hồi kư như sau:
Trong đêm vắng lúc nửa khuya về sáng ở miền quê chuyên nghề đánh cá
vùng duyên hải thường thức dậy theo tiếng xành xạch của máy dầu cặn đưa
tàu ra khơi. Vùng biển Hải Nhuận chỉ có băi ngang nên tất cả thuyền đánh
cá phải kéo lên băi cát ban đêm. V́ vậy, chỉ có thuyền nhẹ, đan bằng tre
là thông dụng nhất.
Tiếng máy nổ từ xa vọng lại làm cho những người suốt đêm chờ đợi giờ
xuất phát vội vă kéo nhau, đẩy nhau trong im lặng để chạy nhào ra phía
biển trong đêm tối. Chỉ cần một tiếng khóc trẻ thơ vang lên trong giờ
phút nầy là hỏng chuyện. Thế giới dày đặc bóng tối xung quanh vừa che
chở, vừa đe dọa, nhưng chắc chắn là không khoan thứ cho bất cứ loại âm
thanh nào gây tiếng động trong khoảnh khắc quyết định nầy. Thế mà vẫn
nghe tiếng chân chạy lạo xạo trên băi cát qua đồi thông, tiếng thở hổn
hển và tiếng th́ thào hỏi nhau có đủ thằng Cu, con Bé... hay không. Chạy
qua hết đồi thông, băi cát trống trước mặt và ánh lân tinh của biển để
lộ bóng đen của đoàn người vừa đi, vừa ḅ, vừa chạy... trong dáng vẻ
khẩn cấp. Chiếc ghe được kéo chuồi xuống nước bằng tất cả năng lực b́nh
sinh của những người nhập cuộc. Sóng biển nhồi chiếc ghe lúc nâng lên
quá tầm tay với, lúc hạ xuống chạm mặt cát. Mọi sức lực thể chất và tinh
thần cuồn cuộn xoáy vào níu kéo đoàn người nhào lên ghe bất cứ bằng tư
thế nào: Nhảy lên, ném vào, trườn tới, dúi xuống, đẩy lên từ phía đầu,
phía chân, phía bụng... miễn sao tất cả đều phải lên ghe nhanh như chớp
mắt. Máy rộ lên từng hồi và chiếc ghe mỏng manh cũng rung lên chuyển
ḿnh hướng mũi ra khơi. Cảm giác “vượt biên” táo bạo, liều lĩnh, mới mẻ
và đầy sợ hăi đến mức làm cho mọi người lạc cả giọng nói, nén cả hơi
thở, tán lọan cảm nhận trong những phút bản năng sinh tồn ngự lên làm
chủ. Khi ghe đă vượt ra ngoài tầm súng và nh́n lại phía sau không có dấu
hiệu nào có người đuổi theo, Thụ và Minh mới cho ghe chậm lại, ghé tạt
đến mấy ghe người làng đang bủa cá ngoài khơi để xin thêm thức ăn và
dầu. Vài thanh niên trong làng đang đánh cá dợm nhảy qua ghe chúng tôi
xin đi theo, nhưng chiếc ghe mành đă quá tải không c̣n chỗ.
Chiếc ghe nhỏ vẫn trườn ḿnh đi tới. Năm lần bảy lượt Thọ, Thụ và Châu
là những anh em có kinh nghiệm đi biển, quay ngang quay dọc mũi ghe để
chạy kiểu “chém sóng” chứ không chạy song song theo lườn sóng, dễ làm
cho ghe bị sóng vồ.
Từ băi biển Hải Nhuận của quê hương Thừa Thiên, trên chiếc ghe nan đánh
cá đan bằng tre, trét dầu rái, chạy bằng chiếc máy F.10 cũ, đen ś, nhỏ
xíu ra khơi trong gió cấp 5. Hai người quyết định lên ghe một ḿnh vào
phút cuối là Chót và Châu. Trong số hai chục người chen chúc trên ghe
th́ đă có 13 người là đàn bà và con nít. Nơi thấp nhất của thành ghe
cách mặt nước biển chỉ suưt soát một gang tay. Một con sóng nhỏ cũng đủ
tung bọt nước ướt phủ lên đầu. Khi b́nh minh đầu tiên ngự lên mặt biển
cũng là khi sự thử thách giữa biển và người tràn tới. Ghe mới ra khơi,
dăy Trường Sơn nổi rơ trên khung trời phía Tây rạng đông chưa khuất tầm
mắt mà cả đoàn người đă say sóng nôn mửa “tập thể” cho đến khi xuôi tay
nằm im bất động. Tôi là người bị nôn mửa đầu tiên nhưng chỉ mấy phút sau
th́ đứng vững lại được và “hoà thuận” với biển khơi trong suốt cuộc hải
hành.
Ghe càng đi xa. màu xanh của biển càng đậm dần cho đến khi trở thành tím
thẩm mà theo kinh nghiệm của những người anh em đi biển là đă vào độ sâu
chừng 50 săi nước. Chiếc ghe nan và đoàn người ly hương trên biển cả
ch́m khuất trong khói sóng. Gió Nam cấp 5 vẫn không ngừng thổi. Theo
triền sóng uốn lượn, chiếc ghe có lúc như được đưa lên đỉnh trời; lúc
lại bị kéo xuống tận hố sâu giữa hai ngọn sóng. Ban ngày biển vật vă với
nắng và ban đêm biển tỉ tê với bóng đêm. Đêm đại đương thật là huyền
diệu. Biển nước là cả một khối lân tinh khổng lồ tranh sống với đêm đen.
Tôi vẫn giữ nguyên vị trí ở mũi thuyền với chiếc hải bàn chỉ 45 độ rưỡi
hướng Đông Bắc. Sóng liên tục đập vào mũi và mạn ghe rần rật. Giữa vùng
trời nước không bến bờ, số phận chiếc ghe và đ̣an người mỏng manh như
một con kiến nhỏ ḅ giữa khu rừng khuya dày đặc mênh mông. Mới một ngày
và một đêm, sự réo gọi của cái đói và cái khát chưa thắng được sự kêu
đ̣i khẩn thiết của sự sống. Nhịp nổ đều đều của cái máy dầu cặn đen ś
trở thành nhịp đập của 20 trái tim chưa định hướng giữa hai đầu sống
chết.
Đă có một hoàng hôn th́ phải có một b́nh minh, nên dẫu sao đi nữa th́
những đôi mắt đă vàng v́ khát đói vẫn hé ra cho b́nh minh trôi vào. B́nh
minh xanh của biển khơi là liều thuốc an thần quư báu nhất cho những
người vượt biển. Và liều thuốc an thần bỗng trở thành thuốc tiên của sự
sống khi một chấm núi xanh hiện ra ở chân trời. Từ chấm núi cho đến khi
hiện ra thành trái núi phải mất cả nửa ngày xả máy ghe chạy hết tốc lực.
Rừng thông xanh ngút mắt hiện rơ dần… (Hết trích)
Cái khung cảnh kẻ ở người đi của Thuyền Nhân vượt biển thật đ̣i đoạn. Đi
t́m cái sống trong cái chết đă là sự liều lĩnh một mất một c̣n đối với
người ra đi đă đành nhưng người ở lại cũng đứt ruột trông theo, đợi chờ
giữa hy vọng và tuyệt vọng.
Trong nỗi cảm xúc “đoạn trường” đó, tôi cảm nhận sâu xa nỗi ḷng ly biệt
của thế giới nhỏ Thuyền Nhân khi đọc những vần thơ lục bát “Đoạn
Trường Biệt Ly” của Hạt Cát:
Em về gió lộng hoàng hôn,
Lao xao cát bụi gọi hồn bể dâu,
Áo xưa lụa trắng bên cầu,
Bèo trôi sóng vỗ ai sầu ai đưa?
Em về lũng thấp chiều mưa,
Phất phơ ngọn cỏ gió lùa trăm năm,
Nông sâu huyệt mộ ai nằm,
Nhớ chăng một thuở con tằm se tơ?
Em về sóng sánh sông khuya,
Thuyền trăng một lá sầu chia dặm ngàn,
Sao rơi cuối băi vội vàng,
Tóc mây khăn lệ tiễn chàng ra khơi.
Em về thăm thẳm trùng khơi,
Nửa đêm nghe tiếng sóng nhồi tử sinh,
Đâu đây văng vẳng hồi kinh,
Ta c̣n hay đă hoá sinh cơi nào?
Em về cồn nhỏ mưa bay,
Khói sương một mảng tỉnh say bềnh bồng,
Bầy chim bỏ tổ xa rừng,
Mênh mông trời đất biết dừng chân đâu?
Em về cỏ áy ngọn bồng,
Sân trường xưa cánh phượng hồng chao vao,
Bốn mươi năm giấc chiêm bao,
Cố nhân biết đă phương nao viễn hành?
Hatcat79.com
Hơn một nửa đời người đi qua trên dấu ấn vượt biên và
gần một đời người đi t́m An Lạc, có khi tôi bỗng đăm chiêu tự hỏi rằng,
ḿnh đă vượt biên, đă đi qua đoạn đường có hai đầu sống chết mà đă tới
bến bờ miên viễn hay chưa? Khi tôi hỏi lẩn thẩn như thế th́ rơ ràng câu
hỏi tự nó trả lời là “chưa” v́ tới rồi th́ đă hết hỏi như sự im lặng sấm
sét của vũ trụ. Thuở ấy, hôm nay và mai kia… Thuyền Nhân, Thùng Nhân và
c̣n ai nữa!
Philadelphia 3-11-2019
Trần Kiêm Đoàn
kư sự / hồi ức
|